Η νέα γενιά «έξυπνων» τροφίμων

Ρεπορτάζ: Μαίρη Κατσανοπούλου

Συμβουλευθείτε τον γιατρό σας ή τον διαιτολόγο σας προτού  χρησιμοποιήσετε ένα λειτουργικό τρόφιμο, ώστε να είναι πράγματι  χρήσιμο για την περίπτωσή σας. Άλλωστε, καλά εμπεριστατωμένες  μελέτες έχουν γίνει μόνο για τα τρόφιμα με στερόλες ή στανόλες που  μειώνουν τη χοληστερόλη.

Αυτά συμβουλεύουν οι επιστήμονες, καθώς η επιδημία των λειτουργικών τροφίμων (functional foods) εξαπλώνεται. Γιαούρτι με ειδική καλλιέργεια που προάγει τη λειτουργία του γαστρεντερικού, ζυμωμένο γαλακτοκομικό που ενισχύει την άμυνα του οργανισμού μας, χυμός εμπλουτισμένος με ω-3 λιπαρά οξέα που κάνει καλό στην καρδιά μας, ψωμί ή προϊόντα επάλειψης που μειώνουν τη χοληστερόλη και πολλά άλλα τρόφιμα, ακόμη και λειτουργική σοκολάτα εμπλουτισμένη με φυτικά εκχυλίσματα για μείωση της χοληστερόλης και μεγάλα ποσά πολυφαινολών που βοηθούν το κυκλοφορικό σύστημα, έχουν τον τελευταίο καιρό εισβάλλει στη διατροφή μας.

Πώς δρουν
Η επιτροπή Λειτουργικής Επιστήμης Τροφίμων (FUFΟSΕ), η οποία συστάθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αναφέρει ότι λειτουργικά τρόφιμα είναι αυτά που «εκτός από τη γνωστή διατροφική τους δράση, αποδεικνύουν ικανοποιητικά ότι επηρεάζουν ευεργετικά μία ή περισσότερες από τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να βελτιώνεται η υγεία και η ευεξία ή να μειώνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης ασθενειών».

«Ένα τρόφιμο θεωρείται λειτουργικό όταν ένα θρεπτικό ή μη θρεπτικό συστατικό του επιδρά θετικά σε μία λειτουργία του οργανισμού» εξηγεί ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης κ. Αντώνης Καφάτος. «Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται επίσης τα τρόφιμα από τα οποία έχει αφαιρεθεί ένα πιθανό τοξικό συστατικό».

Στον σχεδιασμό λειτουργικών τροφίμων υπάρχουν τρεις στρατηγικές:

1) Η τροποποίηση της σύνθεσης (π.χ. σίτιση πουλερικών ώστε να αυξηθούν τα ω-3 λιπαρά οξέα στα αυγά)

2) προσθήκη του λειτουργικού συστατικού σε ένα τρόφιμο, και

3) τροποποιήσεις στην τεχνολογία τροφίμων (π.χ. ζύμωση για αύξηση των γαλακτοβακτηριδίων στα γαλακτοκομικά προϊόντα).

«Τα τρόφιμα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με συμπληρώματα διατροφής σε μορφή ταμπλέτας ή κάψουλας και η διαφορά τους με τα συμβατικά τρόφιμα είναι ότι εκτός από το να μας παρέχουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, πρέπει αποδεδειγμένα να έχουν μία ευεργετική δράση για τον οργανισμό ή να μας προφυλάσσουν από διάφορες ασθένειες», διευκρινίζει ο κλινικός διαιτολόγος, αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Διατροφής, κ. Κωνσταντίνος Ξένος.

Οι παρενέργειες
Δεν αρκεί, όμως, να αγοράσουμε από το ράφι ένα λειτουργικό τρόφιμο και να το φέρουμε στο σπίτι μας. «Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά», λέει ο κ. Καφάτος. «Κύρια προβλήματα των λειτουργικών τροφίμων είναι η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους και οι τυχόν παρενέργειές τους. Για παράδειγμα, ο εμπλουτισμός τροφίμων με σίδηρο (τα εμπλουτισμένα δημητριακά και γάλατα περιέχουν είκοσι φορές περισσότερο σίδηρο από το μητρικό γάλα) μπορεί σε παιδιά χωρίς σιδηροπενία να αναστείλει την ανάπτυξή τους. Επιπλέον, η υπερφόρτωση με σίδηρο οδηγεί σε αποχρωμάτωση και έμφραγμα, αυξάνει το οξειδωτικό στρες και τις χρόνιες λοιμώξεις και εμποδίζει την απορρόφηση ψευδαργύρου και βιταμίνης Ε».

Το μυστικό των Εσκιμώων
Στο πρόσφατο Διεθνές Συνέδριο Διαιτολογίας, ο καθηγητής Jorn Dyerberg από το Ινστιτούτο Ανθρώπινης Διατροφής του Copen Ηagen University «ξεκλείδωσε» τον διατροφικό θησαυρό των Εσκιμώων.

Η διατροφή δυτικού τύπου προκαλεί αύξηση των περιστατικών στεφανιαίας νόσου. «Μία από τις συνήθειες που κατηγορούνται είναι η υψηλή πρόσληψη αραχιδονικού οξέος, οι μεταβολίτες του οποίου, όπως εξήγησε ο καθηγητής, εμπλέκονται σε διαδικασίες θρόμβωσης» λέει ο κ. Ξένος. «Το αραχιδονικό οξύ ανήκει στην οικογένεια των ω-6 λιπαρών και το συναντάμε στο κρέας, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ το συνθέτει και ο οργανισμός μας από άλλες πρόδρομες ουσίες, όταν υπερκαταναλώνουμε σπορέλαια (σογιέλαιο, αραβοσιτέλαιο, ηλιέλαιο κ.λπ.)».

Από την άλλη πλευρά, τα ω-3 λιπαρά οξέα έχουν σημαντικές αντιθρομβωτικές ιδιότητες, όπως διερευνήθηκε σε Εσκιμώους. Η κατανάλωση ω-3 λιπαρών οξέων από ιχθυέλαια αναστέλλει τη δράση του Παράγοντα Ενεργοποίησης Αιμοπεταλίων (ΡΑF), ο οποίος είναι ένας φλεγμονώδης παράγοντας που οδηγεί στη συσσώρευση των αιμοπεταλίων, σχηματίζοντας θρόμβο. Πείτε, λοιπόν, ναι στα ιχθυέλαια, με την κατανάλωση ψαριών 2 φορές τουλάχιστον εβδομαδιαίως. Προτιμήστε τη μία από αυτές ψάρια όπως ο μπακαλιάρος, ο σολομός ή οι σαρδέλες.

Πάντα με συμβουλή διαιτολόγου
Εκτενής αναφορά για τα λειτουργικά τρόφιμα έγινε στο πρόσφατο 15ο Παγκόσμιο Συνέδριο Διαιτολογίας.

«Όπως τονίσθηκε, ο καταναλωτής πρέπει να είναι επιφυλακτικός και να συμβουλεύεται πάντα τον ειδικό διαιτολόγο, που είναι αρμόδιος στο να κατευθύνει τον καταναλωτή σχετικά με ποιο τρόφιμο όντως κρίνεται ευεργετικό για την περίπτωσή του» αναφέρει ο κ. Ξένος.

«Δεν μπορεί π.χ. σε ένα παχύσαρκο άτομο με υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, που δεν τρώει βούτυρα και μαργαρίνες, η εισαγωγή στο διαιτολόγιο μιας πλούσιας σε θερμίδες μαργαρίνης που μειώνει τη χοληστερόλη να αποτελεί ενδεδειγμένη λύση, όταν προέχει η μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων. Η εναλλακτική της κατανάλωσης μιας μερίδας ΄΄λειτουργικού΄΄ γάλακτος ή γιαουρτιού ή ψωμιού στη θέση του συμβατικού, μάλλον στην περίπτωση αυτή θα απέδιδε καλύτερα».

Στο συνέδριο αναφέρθηκε επίσης ότι από τις κλινικές μελέτες που «συνοδεύουν» τα περισσότερα λειτουργικά τρόφιμα, οι πιο καλά πιστοποιημένες αφορούν εκείνα που είναι εμπλουτισμένα είτε με στερόλες είτε με στανόλες, ουσίες που- υπό προϋποθέσεις- μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης.

Σταφίδες - αμύγδαλα, τα νέα «αστέρια»

Oι σταφίδες και τα αμύγδαλα ανακηρύχθηκαν κατά το πρόσφατο Διεθνές Συνέδριο Διαιτολογίας στην Ιαπωνία τα νέα διατροφικά «αστέρια».

«Η καθηγήτρια Julie Μiller Jones του College of St. Catherine», μας πληροφορεί ο διαιτολόγος κ. Κ. Ξένος, που παρακολούθησε το συνέδριο, «παρουσίασε νέα εντυπωσιακά ευρήματα σχετικά με την αξία της γνωστής σταφίδας. Σύμφωνα με τις αναλύσεις, οι σταφίδες αποτελούν εξαιρετική πηγή φυτικών ινών, ινσουλίνης και τρυγικού οξέος, ουσιών που δεσμεύουν χολικά οξέα, μειώνουν το ΡΗ του εντέρου και λειτουργούν ως πρεβιοτικά, δηλαδή ως “τροφή΄΄ για τα ευεργετικά βακτήρια που συμβιώνουν στον εντερικό σωλήνα».

Οι ουσίες αυτές δρουν κατά της δυσκοιλιότητας, αλλά λειτουργούν και ως μέσα για μείωση του κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Σημαντική είναι η περιεκτικότητα της σταφίδας και σε αντιοξειδωτικές κατεχίνες. Οι επιστήμονες τόνισαν ότι τα αποξηραμένα φρούτα και ειδικώς οι σταφίδες αποτελούν πλούσια πηγή ινών και αντιοξειδωτικών.

«Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις που έγινε από ερευνητική ομάδα του Τaipei Μedical University αναφερόταν στην αξία των αμυγδάλων», λέει ο κ. Ξένος. «Τα αμύγδαλα αποτελούν θαυμάσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων (όπως το ελαιόλαδο) και βιταμίνης Ε. Μια χούφτα (28-30 γρ.) αμύγδαλα αποδίδει 165 θερμίδες, περιέχει 9 γρ. μονοακόρεστων λιπαρών οξέων και μας παρέχει το 35% των ημερήσιων αναγκών μας σε βιταμίνη Ε».

Η μελέτη έδειξε πως τα αμύγδαλα συμβάλλουν στη μείωση της «κακής» χοληστερόλης χωρίς να μειώνουν την «καλή» ΗDL χοληστερόλη.

Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ Ένθετο Υγεία