Πόσο κατάλληλα είναι τα παπούτσια που φοράμε;

Οι στιλιστικές αδυναμίες των καταναλωτών (ανδρών και γυναικών) εστιάζονται σε δύο κυρίως τομείς. Το ένα είναι τα ρούχα και το άλλο τα παπούτσια. Πόσοι όμως γνωρίζουν να επιλέγουν το κατάλληλο παπούτσι για την εργασία, τα σπορ, τις κοινωνικές υποχρεώσεις τους;

Το άκρο πόδι (πέλμα) είναι μία κατασκευή σοφά πλασμένη με διπλό στόχο. Την απόσβεση κραδασμών, αλλά και τη προώθηση της κίνησης. Είναι ο συνδετικός κρίκος του ανθρώπινου σώματος με το έδαφος. Η επαφή με το έδαφος αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να εκπληρώσουμε τις καθημερινές μας ανάγκες (περπάτημα, ορθοστασία, γυμναστική κ.λπ.). 

 

Κάθε φορά που το ανθρώπινο πέλμα συνδέεται με το έδαφος, είναι υπόλογο σε δύο δυνάμεις, τη δύναμη του σωματικού βάρους και τη δύναμη της αντίδρασης του εδάφους. Το πόδι καλείται να εξυπηρετεί τα παραπάνω για 10 ώρες την ημέρα, 365 ημέρες το χρόνο, 78 περίπου έτη κατά μέσο όρο. Από τις στατιστικές διαφαίνεται ότι το περιθώριο για τοπικό τραύμα και πόνο είναι μεγάλο.

Το υπόδημα λειτουργεί ουσιαστικά ως «μεσολαβητής» ανάμεσα στο ανθρώπινο σώμα και τη γη που το στηρίζει. Αντιλαμβανόμαστε αμέσως ότι το υπόδημα ίσως είναι περισσότερο σημαντικό από ότι θεωρούμε. Πολλές φορές όμως, είτε γιατί το προστάζει η μόδα, είτε οι περιστάσεις, είτε η αθλητική δραστηριότητα, στην επιλογή των καθημερινών ή ειδικών υποδημάτων μας η πρακτικότητα πολλές φορές έρχεται δεύτερη.

Tι κινδύνους μπορεί να κρύβουν:

• Τα αγαπημένα των γυναικών, τα ψηλοτάκουνα
  Τα ψηλοτάκουνα υποδήματα μετατοπίζουν το κέντρο βάρους του σώματος στο πρόσθιο τμήμα του ποδιού, το οποίο δεν είναι κατασκευασμένο για να δέχεται τόσο μεγάλα φορτία επί μακρών. Επιπρόσθετα δεν είναι φτιαγμένα από μαλακά υλικά που αποσβένουν κραδασμούς. Ο Νο1 κίνδυνος είναι η πτώση μεταταρσίου, που υπό συνθήκες, μπορεί να εξελιχτεί σε «μεταταρσαλγία» ή «νευρίνωμα του Μόρτον». Και οι δύο περιπτώσεις χρονιάζουν και προκαλούν τοπικά συμπτώματα στο άκρο πόδι. Τη πτώση του μεταταρσίου έπεται η αποσταθεροποίηση του «πελματιαίου πλατό», το οποίο υπό προϋποθέσεις* μπορεί να οδηγήσει στο «στράβωμα» του μεγάλου δακτύλου, δηλαδή το κότσι. Επιπρόσθετα η μακροχρόνια χρήση τους δημιουργεί βράχυνση στους μύες της γάμπας και σε άλλες αλυσιδωτές προσαρμογές σε όλο το σώμα, οι οποίες προδιαθέτουν για δυσλειτουργία και πόνο στους αστραγάλους, τα γόνατα, τα ισχία, τη μέση και τους τένοντες του κάτω άκρου.
  Ορισμένοι τύποι ψηλοτάκουνων, στο μπροστά τμήμα τους διαθέτουν ένα μικρό μαξιλαράκι που σκοπεύει στην υποστήριξη των μεταταρσίων. Τα «υποδήματα της βιτρίνας» όμως, αποσκοπούν στο γενικό πληθυσμό και αποτυγχάνουν να υποστηρίξουν ιδανικά τις δομές του ποδιού. Μάλιστα δεν είναι λίγες οι φορές που προκαλούν ζημιά λόγω παραπάνω πίεσης σε λάθος σημεία. Άρα ακόμα και η αγορά ενός τέτοιου ψηλοτάκουνου, δεν είναι πάντοτε η ιδανική λύση.

• Τα εντελώς ίσια (τύπου μπαλαρίνα, σανδάλια)
  Τα εντελώς ίσια υποδήματα και σανδάλια είναι σαφώς πιο ευρύχωρα και άνετα στην εφαρμογή. Στο σύνολο τους όμως αποτυγχάνουν να αποσβένουν κραδασμούς και να υποστηρίζουν σωστά τα φυσιολογικά ανατομικά κυρτά του ποδιού. Το 87% του φυσιολογικού πληθυσμού παρουσιάζει στο πόδι «πρηνισμό», δηλαδή πλατυποδία (μικρού ή μεγάλου βαθμού πτώση στη ποδική καμάρα). Η πλατυποδία και το κοντό πρώτο μετατάρσιο, τα οποία και τα δύο κληρονομούνται, είναι οι Νο1 αιτίες που οδηγούν στο σχηματισμό του κοτσιού. Δηλαδή τα στενά υποδήματα δεν στραβώνουν αποκλειστικά το μεγάλο δάκτυλο, όπως λανθασμένα πιστεύεται. Λειτουργούν απλά ως ένας ακόμη προδιαθεσικός παράγοντας.
  Έτσι πολλές γυναίκες ενώ αγοράζουν ίσια/ευρύχωρα υποδήματα για άνεση, ουσιαστικά προκαταβάλουν τον εαυτό τους, υπό προϋποθέσεις*, σε διάφορες παθολογίες όπως κότσι, πελματιαία απονευρωσίτιδα, μεταταρσαλγία, συσαμοειδίτιδα, άκανθα πτέρνας, κ.λπ..
  Πολλές γυναίκες που ήδη υποφέρουν από τις παραπάνω παθολογίες προτιμούν τα σανδάλια, διότι φαίνεται να προσφέρουν κάποια ανακούφιση. Αυτή όμως είναι μόνο προσωρινή (μερικούς μήνες) επειδή οι προδιαθεσικοί παράγοντες (π.χ. πλατυποδία) δεν έχουν αντιμετωπιστεί. Αντιθέτως η χρόνια χρήση των φαινομενικά «άνετων» υποδημάτων χειροτερεύει τη κατάσταση (π.χ. το κότσι στραβώνει προοδευτικά περισσότερο, η πελματιαία απονεύρωση διατείνεται παραπάνω κ.λπ.).

• Τα υπερβολικά μυτερά (τύπου να σκοτώσεις κατσαρίδες στη γωνία)
  Τα υπερβολικά μυτερά υποδήματα, ανεξαρτήτου ύψους τακουνιού, συνδυάζουν τα μειονεκτήματα των δύο προηγούμενων κατηγοριών υποδημάτων και το σημαντικότερο, συμπιέζουν τις δομές του πρόσθιου ποδιού λόγο περιορισμένου χώρου. Αναλογικά το πόδι είναι υπόλογο σε όλες τις προαναφερθείσες παθολογίες, ιδιαίτερα μεταταρσαλγία, κότσι και νευρύνωμα του Μόρτον.

• Τα αθλητικά παπούτσια (για σπορ, γυμναστήριο)
  Πολλά χρήματα έχουν επενδυθεί σε έρευνα τη τελευταία δεκαετία από μεγάλες εταιρίες κατασκευής αθλητικών υποδημάτων. Ο λόγος είναι η αύξουσα τάση του πληθυσμού προς τη σωματική άσκηση, ιδιαίτερα το τρέξιμο που είναι μία σχετικά απλή και εύκολη άσκηση (δεν απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό, πολλά χρήματα και συνδρομές). Το ερευνητικό ζητούμενο είναι η μείωση βάρους του υποδήματος, η αποτελεσματική απόσβεση κραδασμών και η ιδανική υποστήριξη των ευαίσθητων δομών του ποδιού κατά τη σωματική άσκηση. Παρόλο που θεωρητικά ένα καλό ζευγάρι αθλητικά παπούτσια ακούγεται ως ιδανική περίπτωση, οι διαφορετικές κοινωνικές υποχρεώσεις και κώδικες ένδυσης, περιορίζουν τη χρηστικότητα τους. Άλλος ένας ανασταλτικός παράγοντας επίσης μπορεί να είναι πολλές φορές η τιμή τους (ένα καλό ζευγάρι αθλητικά συνήθως κοστίζει πάνω από 100 ευρώ).
  Και φυσικά πάλι πρέπει να τονιστεί ότι και αυτά τα υποδήματα κατασκευάζονται με βάση το γενικό πληθυσμό και δεν σημαίνει ότι είναι ιδανικά για όλους. Αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τον υποψήφιο αγοραστή προτού επενδύσει μεγάλο χρηματικό ποσό για αγορά αθλητικών παπουτσιών, ειδικά εάν ανήκει σε κάποια ευπαθή ομάδα (συμπτωματικό πόδι, διαβητοπάθια .κλπ.), ή γυμνάζεται συστηματικά (π.χ. προετοιμασία για Μαραθώνιο).
  Προσοχή στις απομιμήσεις ακριβών και γνωστών φιρμών, μιας και τα υλικά κατασκευής τους είναι αμφιβόλου ποιότητας και η χρήση τους σε έντονη αθλητική δραστηριότητα μπορεί να εγκυμονεί μακροπρόθεσμα κινδύνους (σύνδρομα καταπόνησης κ.α.)

• Οι μπότες (ψηλοτάκουνες ή ίσιες)
  Για τις μπότες ισχύουν τα ίδια με τις τρεις παραπάνω κατηγορίες υποδημάτων ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους ως προς το ύψος του τακουνιού και το χώρο που επιτρέπουν στο πρόσθιο πόδι. Επίσης κάποια γυναικεία πόδια που παρουσιάζουν υψηλή ποδική καμάρα/«κουντεπιέ» (10% του πλυθησμού), χρειάζονται προσοχή σε σφιχτές δερμάτινες μπότες που αγκαλιάζουν το πόδι σαν κάλτσα (με φερμουάρ ή χωρίς). Η πολύωρη χρήση αυτών των υποδημάτων, υπό προυποθέσεις*, μπορεί να οδηγήσει σε συμπίεση ενός επιφανειακού κλάδου των νεύρων που διέρχονται από την πάνω πλευρά του ποδιού (εν τω βάθει περονιαίο νεύρο), με αποτέλεσμα χρόνια νευραλγία (καυστικός διάχυτος πόνος στην επάνω επιφάνεια του ποδιού, κοντά στον αστράγαλο, που μπορεί να επεκτείνεται μέχρι το διάστημα ανάμεσα στο πρώτο και δεύτερο δάκτυλο του ποδιού).
  Την ίδια τύπου χρόνια νευραλγία μπορεί να αντιμετωπίσουν όσοι φορούν ψηλά παπούτσια του μπάσκετ με πολύ σφυχτά κορδόνια (ιδιαίτερα σε συνδιασμό με σφυχτή επιστραγαλίδα).

• Οι μπότες του σκι/snowboard
  Οι μπότες του σκι/snowboard είναι μεν ευρύχωρες, όμως είναι αρκετά άκαμπτες προκειμένου να προστατεύουν τις αρθρώσεις του ποδιού από διαστρέμματα και κατάγματα κατά τις πτώσεις. Αυτή η ακαμψία, σε συνδυασμό με τη στάση του σώματος στη κατάβαση του βουνού, προδιαθέτουν το άκρο πόδι σε υπερβολική συμπίεση των δομών κάτω από τα πέλματα (ιδιαίτερα στο πρόσθιο πέλμα). Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητο όλοι οι λάτρεις των ορεινών σπορ να εφαρμόζουν στις μπότες τους ειδικά διαμορφωμένα ορθωτικά πέλματα. Με αυτό το τρόπο εξασφαλίζουν άνεση στις πολύωρες καταβάσεις (μεγάλες πίστες) και επίσης προλαμβάνουν επώδυνες καταστάσεις (πτώση μεταταρσίου, πελματιαία απονευρωσίτιδα, τενοντίτιδα Αχίλλειου, άκανθα πτέρνας κ.λπ.) που μπορεί να συνεχίσουν να προβληματίζουν και στις καθημερινές δραστηριότητες και την εργασία.
  Προσοχή στα πέλματα από σιλικόνη ή άλλων υλικών, που πουλούν στα χιονοδρομικά κέντρα και στα καταστήματα με εξοπλισμό ορεινών δραστηριοτήτων. Μπορεί να προσφέρουν στην αρχή σχετική ανακούφιση ή άνεση, αλλά δεν είναι εξατομικευμένα στις ιδιαίτερες ανατομικές ανάγκες των δικών σας ποδιών και θα δώσουν μόνο προσωρινή λύση. Στο τέλος, αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί να φτιάξετε ειδικά πέλματα, οπότε δεν αξίζει η επένδυση των χρημάτων σας σε λύσεις “από το ράφι”.

Πώς θα πρέπει να είναι ο σωστός τύπος παπουτσιού που θα μπορούμε να φοράμε στην καθημερινότητά μας χωρίς να κρύβει κινδύνους για την υγεία;
Ο όρος «σωστός/ιδανικός» τύπος υποδήματος είναι σχετικός όταν τα υποδήματα μαζικής παραγωγής που βρίσκουμε στις βιτρίνες προορίζονται για τον γενικό πληθυσμό, ενώ τα ανατομικά χαρακτηριστικά κάθε ποδιού είναι διαφορετικά όχι μόνο από άτομο σε άτομο αλλά και ανάμεσα στο αριστερό και το δεξί πόδι του ίδιου ατόμου (όλοι φέρουμε ασυμμετρίες!).

Το πλησιέστερο στο «ιδανικό» υπόδημα πρέπει να πληρεί τις εξής προϋποθέσεις:
α) μαλακή γόμα για να αποσβένει αποτελεσματικά κραδασμούς
β) αντιμυκητιακή εσωτερική σόλα
γ) να είναι ελαφρύ για ξεκούραστη βάδιση
δ) σκληρή υποστήριξη στο πίσω μέρος, που αγκαλιάζει τον αστράγαλο, για μέγιστο έλεγχο πατήματος
ε) σχετική υποστήριξη της ποδικής καμάρας στο εσωτερικό του υποδήματος
στ) επαρκές εύρος στο εμπρός τμήμα του και μαλακό δέρμα για να επιτρέπει τη φυσιολογική κίνηση των δακτύλων, όταν το βάρος μετατοπίζεται μπροστά κατά τη βάδιση και το τρέξιμο
ζ) αποσπώμενο εσωτερικό πάτο
η) λίγο τακούνι (1-2 εκατοστών) για να κατανέμονται καλύτερα οι πιέσεις κατά μήκος του άκρου ποδιού.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά θα βρείτε σε ποιοτικά αθλητικά και επιλεγμένα ορθοπεδικά υποδήματα και αν δεν αντιμετωπίζετε ιδιαίτερο πρόβλημα υγείας, ένα τέτοιο υπόδημα είναι αρκετό.
Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι από το 1981 είναι τεκμηριωμένο ότι το μη φυσιολογικό άκρο πόδι (πλατυποδία, κοιλοποδία, βλαισοπλατυποδία κ.α.) επηρεάζει την ανατομική ευθυγράμμιση όλου του κάτω άκρου και δημιουργεί αλυσιδωτές αντισταθμίσεις σε ολόκληρο το ανθρώπινο σώμα. Εάν συσχετίσουμε έγκυρα στατιστικά δεδομένα (92% του πληθυσμού βιώνει έστω και μία φορά στη ζωή του οσφυαλγία, 92% του πληθυσμού έχει ανισοσκελία 4-8 χιλιοστά του μέτρου, την οποία δε θα διαγνώσει ποτέ) με το γεγονός ότι μόνο 4% του πληθυσμού έχει φυσιολογική ανατομία στο άκρο πόδι (ιδανική ποδική καμάρα και συμμετρικό μήκος στα δύο κάτω άκρα), γίνεται αντιληπτό ότι η πρόληψη, ή η οριστική θεραπεία μυοσκελετικών καταστάσεων που υπονομεύουν τη ποιότητα ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, εστιάζει στην «ιδανική υποστήριξη των ποδιών».

Η απόλυτα ιδανική υποστήριξη, ιδιαίτερα για το συμπτωματικό αναγνώστη/αναγνώστρια, απαιτεί την εφαρμογή υποδημάτων με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με ορθοπεδικές σόλες ειδικής κατασκευής. Για αυτό το λόγο το «κατάλληλο» υπόδημα πρέπει να έχει μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών (τα οποία αναφέρονται παραπάνω) και αποσπώμενο πάτο, έτσι ώστε να μπορούν να εφαρμόζονται ειδικές σόλες χωρίς να μειώνεται ο χώρος στο εσωτερικό του. Το κόστος κατασκευής πελμάτων δεν θα πρέπει να προβληματίζει ιδιαίτερα μιας και τα ίδια πέλματα μπορούν να εφαρμόζονται σε όλα τα υποδήματα, μετατρέποντας τα έτσι σε ειδικά ανατομικά. Δηλαδή κατασκευάζεται ένα ζεύγος πελμάτων το οποίο και εξυπηρετεί όλα τα υποδήματα.

Τι πρέπει να αποφύγω;
Να είστε επιφυλακτικοί με τα ορθοπεδικά πέλματα που κατασκευάζονται μετά από μία διαγνωστική πράξη που καλείται «πελματογράφημα» (μέτρηση κατανομής πιέσεων κάτω από τα πέλματα). Το ορθοπεδικό πέλμα εξ ορισμού, πρέπει να βελτιώνει γωνίες στο άκρο πόδι και για να γίνει αυτό πρέπει να μετριούνται γωνίες και όχι πιέσεις! Επίσης ιδιαίτερα σημαντική είναι η έγκυρη διάγνωση και υποστήριξη μικρής ανισοσκελίας (6 χιλιοστών και άνω) μέσω των ορθοπεδικών πελμάτων, κάτι που δεν μπορεί να γίνει με ένα απλό «πελματογράφημα».

Για όλα τα παραπάνω, η περισσότερο έγκυρη και αξιόπιστη μεθοδολογία παραμένει η «Εφαρμοσμένη Εμβιομηχανική Κάτω Άκρου». Πρόκειται για τη διαγνωστική διαδικασία που διαρκεί περίπου 1 ώρα σε πραγματικό κλινικό περιβάλλον, η οποία περιλαμβάνει εκτεταμένη λήψη ιστορικού και μία σειρά από έγκυρες διαγνωστικές δοκιμασίες.

Πιο συγκεκριμένα:

• δισδιάστατη ανάλυση κίνησης (ενδείκνυται σε συμμετρικές δραστηριότητες μεγάλης διάρκειας)
• διερεύνηση αποκλίσεων στη σκελετική ευθυγράμμιση ολόκληρου του σώματος
• μετρήσεις γωνιών στο άκρο πόδι εκτός και εντός βαρύτητας (φόρτισης)
• έλεγχο καταλληλότητας υποδημάτων βάσει δραστηριοτήτων του ατόμου
• συμβουλευτική ως προς παραμέτρους εφαρμογής των πελμάτων και αγοράς υποδημάτων
• επανεκτίμηση και σταδιακή οριστικοποίηση των ορθωτικών πελμάτων 6 εβδομάδες μετά την εφαρμογή.

Η «Εφαρμοσμένη Εμβιομηχανική Κάτω Άκρου» είναι η μοναδική σύγχρονη πιστοποιημένη επιστημονική μεθοδολογία, που ασχολείται με την διάγνωση και διόρθωση ανατομικών αποκλίσεων στο ανθρώπινο σώμα (από την οποία προκύπτουν πραγματικά εξατομικευμένα ορθωτικά πέλματα για κάθε ένα πόδι ξεχωριστά).

*«υπό πρoυποθέσεις»: Όλες οι ανατομικές διαφοροποιήσεις στο άκρο πόδι δεν δύναται να δημιουργήσουν υποχρεωτικά συγκεκριμένες παθήσεις. Π.χ. ένας υπάλληλος γραφείου, που κάνει σχετικά καθιστική ζωή, δεν έχει τις ίδιες πιθανότητες να δημιουργήσει πάθηση στα κάτω άκρα με ένα πωλητή που έχει πολύ ορθοστασία στην εργασία του. Από την άλλη ένας υπάλληλος γραφείου που εκτός εργασίας γυμνάζεται αρκετά (π.χ. τρέξιμο 30 λεπτά/ημέρα) ή που περπατάει αρκετά από και προς την εργασία, εφαρμόζει επιβαρύνσεις στα πόδια του ικανές να δημιουρήσουν πρόβλημα μακροπρόθεσμα.

**Ο κ.Πετρούτσος διατηρεί το Επιστημονικό Κέντρο Αποκατάστασης Αθλητιατικών/Ορθοπεδικών παθήσεων και διερεύνησης Παιδικής Μυοσκελετικής Ανάπτυξης Physio Kinetics.

health.in.gr